Ορθογραφία ??? (χρονογράφημα)

Ήμουν μαθητής της πρώτης δημοτικού και μόλις είχα κατακτήσει το γραπτό λόγο. Ήξερα εκτός από τις λέξεις που διάβαζα στο αναγνωστικό με τα μεγάλα γράμματα και τις αστείες ζωγραφιές της Άννας και του Μίμη, να διαβάζω και άλλες λέξεις. Στεκόμουνα απορροφημένος μπροστά στις επιγραφές των καταστημάτων και συλλάβιζα «Τσα-γκά-ρης, Μα-νά-βης …»
Θυμάμαι εκείνη την ηλιόλουστη μέρα του Φλεβάρη του 1956, την ώρα που έπινα το γάλα μου και ετοιμαζόμουνα να πάω στο σχολείο. Μέσα στην εφορία που ένοιωθα, είπα στον πατέρα μου ότι μπορώ πια να γράψω όποια λέξη θέλει. Μπορώ να γράψω και ολόκληρη πρόταση. Μου πρότεινε να γράψω: «Είμαι καλός μαθητής». Άρχισα λοιπόν να γράφω ή μάλλον να ζωγραφίζω ένα – ένα τα γράμματα με υπερηφάνεια και αυτοπεποίθηση. Πριν προλάβω όμως να ολοκληρώσω την πρώτη λέξη ήρθε η καταστροφή.
«Το είμαι δε γράφεται έτσι. Κάθε λέξη έχει και μια ορθογραφία και πρέπει να τη γράφουμε σωστά, αλλιώς μη τη γράφεις καθόλου. Δε βάζουμε όπου ακούμε ι το γιώτα. Υπάρχει και το ήτα και το ύψιλον και το έψιλον γιώτα. Το ε δε γράφεται πάντα με έψιλον αλλά και με άλφα γιώτα».
«Μα εγώ το έγραψα έτσι για πιο γρήγορα» απάντησα στον πατέρα μου και έχασα κάθε όρεξη να γράψω παρακάτω. Από κείνη τη μέρα έπαψα να είμαι καλός μαθητής. Τι σημασία έχει να είμαι καλός σε ένα σχολείο τόσο παράλογο;
Τα χρόνια πέρασαν. Με κόπο και μόχθο κατάφερα να μάθω να γράφω. Και ήθελε κόπο πολύ. Κόπο άσκοπο και παράλογο. Εκτός από την έμφυτη δυσκολία στην ορθογραφία είχα να αντιμετωπίσω και τις αλλαγές στις οποίες έπρεπε πάντα να είμαι ενήμερος. Θυμάμαι μια λέξη με το άρθρο της που την ήξερα καλά να την γράφω. Ήταν η πρώτη λέξη που έμαθα και ήμουνα σίγουρος ότι αυτή θα τη γράφω όλη μου τη ζωή σωστά. Ήταν «η τάξη» με ένα ήτα μπροστά, στολισμένο με την δασεία του και μια τάξη μεγάλη και ευρύχωρη με ένα δεύτερο ήτα στο τέλος. Αλλά τα πράγματα είναι συνήθως πολύ χειρότερα από ότι φαίνονται με την πρώτη ματιά. Στην Πέμπτη δημοτικού το ήτα έφυγε και μπήκε στη θέση του ένα στενό γιώτα και ένα φιδωτό σίγμα τελικό. Οι καλοί μαθητής τότε ήξεραν και τη διαφορά της οξείας από τη βαρεία αλλά εγώ δεν ήμουνα καλός μαθητής. «Ο καθώς πρέπει μορφωμένος, έπρεπε να γράφει στη γλώσσα των μορφωμένων, την καθαρεύουσα» μας είπε μια μέρα ο δάσκαλος. Να γράφει «η τάξις». Η τάξις είναι σοβαρή υπόθεση, ό δάσκαλος είναι μορφωμένος και μιλά με άλλο τρόπο από το μανάβη. Η τάξη δε μπορεί να είναι ευρύχωρη και ζεστή αλλά πρέπει να είναι στενή και σιωπηρή με ένα σίγμα τελικό στο τέλος να λέει σε όλους να σωπάσουν.
Έμαθα λοιπόν την τάξη με το γιώτα και το σίγμα. Ευτυχώς η δασεία πάνω από το άρθρο παρέμεινε να κοιτά αριστερά και να δείχνει την είσοδο.
Έφτασα μετά βασάνων και στη δευτέρα γυμνασίου. Μια μέρα ο καθηγητής είπε ότι η λέξη τάξη γράφεται πάλι με ήτα. Η μεταρρύθμιση του Παπανούτσου είχε περάσει από τα λόγια στην εφαρμογή. Έμαθα λοιπόν την λέξη για τρίτη φορά να τη γράφω σωστά. Ήτα με δασεία στην αρχή και ήτα στο τέλος. Η βαρεία έχει πια καταργηθεί. Τώρα είπα σίγουρα δε θα ξανακάνω λάθος τουλάχιστον σε αυτή τη λέξη.
Τρία χρόνια μετά, ήρθαν τα τανκ της χούντας και μαζί βάλθηκαν να αλλάξουν την τάξη των πραγμάτων. Τώρα θα γράφουμε «η τάξι» με γιώτα στο τέλος, γιατί πρέπει να κρατήσουμε την απλή καθαρεύουσα που είναι η καθαρή γλώσσα της σώφρονος κοινωνίας των Ελλήνων χριστιανών, αλλά να μη παθαίνουμε και γλωσσοδέτη βάζοντας εκείνο το σίγμα στο τέλος. Δυσκολεύτηκα να συνηθίσω τη νέα ορθογραφία. Πολλές φορές την είδα υπογραμμισμένη με κόκκινο από τον καθηγητή μου μέχρι να τη μάθω για τέταρτη φορά να τη γράφω σωστά.
Τα σκοτεινά χρόνια της χούντας πέρασαν. Η μεταπολίτευση ήταν γεγονός. Μεταπολίτευση, όχι μόνο στην τάξη των πολιτικών πραγμάτων αλλά και στον τρόπο γραφής της τάξης. Τώρα πια έπρεπε άμεσα να αποτάξουμε τη χουντική γραφή και να πάμε στην σωστή ελληνική γραφή, τη γραφή του απλού ελεύθερου λαού. Η τάξη έπρεπε να ξαναπάρει το ήτα στο τέλος. Έχει καλώς είπα, ευτυχώς το άλφα δεν θα αλλάξει, γιατί η ελληνική γραφή έχει μόνο ένα άλφα, σε αντίθεση με τη βουλγαρική που έχει τρία άλφα. Όσο για τη δασεία, δεν έδωσα σημασία, την είχα συνηθίσει να κάθεται και να δείχνει πάντα αριστερά. Δεν την πρόσεχα και δεν την φρόντιζα, ώσπου μια μέρα χάνεται ξαφνικά με διαταγή του τότε υπουργού Παιδείας του κ. Τρίτση. Να λοιπόν που έπρεπε να μάθω να γράφω την τάξη για έκτη κατά σειρά φορά με νέα ορθογραφία. Και μάλιστα έπρεπε να το κάνω γρήγορα μη με χαρακτηρίσουν οπισθοδρομικό, ακροδεξιό, άνθρωπο με στενό μυαλό, κολλημένο στο παρελθόν, άξεστο και ανενημέρωτο.
Σιγά να μη τελείωνε εδώ τις περιπλανήσεις της αυτή η λέξη. Στο internet έγινε «η ταξη», «h taxh», «i taxi», «i taji», «i taksi», «i ta3i» και εγώ δεν ξέρω πώς αλλιώς.
Ναι, ξέρω τις αντιρρήσεις των φιλολόγων. Τις έχω ακούσει πολλές φορές. Κάθε λέξη έχει την ορθογραφία της, γιατί κάθε λέξη κουβαλά μια μεγάλη ιστορία πίσω της. Η ορθογραφία μας δείχνει πώς προήλθε η λέξη ετυμολογικά. Κάθε τάξη κουβαλά μια ιστορία τριών τουλάχιστον χιλιάδων ετών και δε μπορούμε να τη γράφουμε όπως θέλουμε. Πρέπει πάντα παρ’ όλες τις αλλαγές που παθαίνει εξ αιτίας του κάθε γλωσσολάγνου πολιτικού, να κρατά τις αρχαιότατες ομηρικές της ρίζες.
Είχα ηρεμίσει σχετικά με την ορθογραφία τα τελευταία χρόνια. Ας είναι καλά το word που κάθε ορθογραφικό λάθος το υπογραμμίζει διακριτικά και μας προτείνει και τη σωστή ορθογραφία. Τώρα μπορώ και εγώ ο ανορθόγραφος να γράψω κάτι χωρίς να κινδυνεύω να γίνω περίγελος του κάθε στενόμυαλου που η μόρφωσή του έφτασε μέχρι το σημείο να γράφει τις λέξεις με τον σωστό προτεινόμενο τρόπο από τους εκάστοτε κυβερνήτες και συμβούλους τους. Είχα ηρεμίσει μέχρι προχτές όταν κάποιο γεγονός με τάραξε πραγματικά.
Ο διαχειριστής της πολυκατοικίας, άνθρωπος καλοστεκούμενος, δουλευτής από τα παιδικά του χρόνια, κάθε φορά που ήθελε να γράψει μια ανακοίνωση ερχόταν σε μένα και στην αρχή μου έπιανε την κουβέντα. Μιλούσε με πολύ κέφι και με μεγάλη σοφία. Είχε γνώμη για όλα. Κάποια στιγμή έφερνε την κουβέντα στο προκείμενο και με παρακαλούσε να συντάξουμε μαζί την ανακοίνωση. Πάντα είχε ξεχασμένα τα γυαλιά του, και πάντα έπρεπε να γράψω πρόχειρα στο χαρτί εγώ την ανακοίνωση. Έφευγε ευχαριστώντας με εγκάρδια και την άλλη μέρα στην είσοδο φάνταζε η ανακοίνωση καθαρογραμμένη και ορθογραφημένη. Προχτές όμως έλλειπα και έπρεπε η ανακοίνωση να γίνει άμεσα. Είχε χαλάσει η πόρτα του ανσασέρ και ο κίνδυνος ήταν μεγάλος. Η ορθογραφία τέτοιες στιγμές είναι πολυτέλεια. Μπαίνοντας είδα την ανακοίνωση να βγάζει μάτι. Στην αρχή γέλασα εγώ ο μορφωμένος και ας σπατάλησα χιλιάδες ώρες για να μάθω να γράφω σωστά. Μετά όμως αισθάνθηκα ντροπή για μια από τις χειρότερες μορφές ρατσισμού. Ο ανορθόγραφος άνθρωπος δε μπορεί να γράφει. Δεν του επιτρέπουμε να εκφράσει τα συναισθήματά του, γραπτά. Ούτε καν να μας ενημερώσει για τον κίνδυνο που διατρέχουμε από τη χαλασμένη πόρτα του ανσασέρ. Δεν του επιτρέπουμε να μας γράψει αυτά που η ζωή του έμαθε. Τον καταδικάζουμε σε σιωπή όσον αναφορά το γραπτό λόγο. Κάθε προσπάθειά του να γράψει θα αντιμετωπίσει τη δική μας ειρωνεία. Κάθε φορά που έχει κάτι χρήσιμο να μας μάθει, θα διστάζει να το γράψει, γιατί δεν έμαθε τον περίπλοκο τρόπο γραφής μας. Θα αισθάνεται ντροπή για τα χρόνια της νιότης του που πέρασε στη βιοπάλη και δεν είχε την ευκαιρία να πλήττει στα θρανία μαθαίνοντας να γράφει ορθογραφημένα. Εγώ πάντως ντρέπομαι για το αντίθετο. Πάντα ντρεπόμουνα που είχα την πολυτέλεια να ασχολούμαι με άχρηστα πράγματα τη στιγμή που κάποιοι άλλοι αγωνιζόταν για την επιβίωσή τους. Και είναι τόσο εύκολο να μπορούν όλοι να γράφουν τις σκέψεις τους χωρίς το φόβο της ορθογραφίας. Ένα η, ένα ο, ένα ε. Απλά και εύκολα! Δε θα χάσουμε τίποτε, όπως δε χάνουμε τίποτα στον προφορικό λόγο που υπάρχει ένα η και ένα ε. Μάλλον πιο πλούσιοι θα γίνουμε γιατί επιτρέποντας τον καθένα να γράφει, θα έχουμε περισσότερη ποικιλία απόψεων. Θάρρος χρειάζεται μόνο να πετάξουμε ότι άχρηστο και δύσκολο. Τη στιγμή που η εκπαίδευση έγινε αγαθό που δίνεται σε όλους και όχι μόνο στους ευνοημένους και τυχερούς που μπορούν να μάθουν χιλιάδες λέξεις να τις γράφουν ορθογραφημένα, πρέπει η δυνατότητα να γράφει κανείς να γίνει πιο εύκολη. Είναι καιρός να προσαρμόσουμε τον τρόπο γραφής μας στις ικανότητές μας και όχι να τρέχουμε για το άπιαστο και ακατόρθωτο όνειρο της ορθογραφίας. Είναι καιρός το τρένο να το γράφουμε με τον ίδιο τρόπο, είτε ταξιδεύει από Αθήνα για Θεσσαλονίκη είτε από Θεσσαλονίκη για Αθήνα.